Radość czytania
Jeśli nie damy dziecku zabawek, będzie się bawiło kamykami lub patykami. Jeśli nie damy mu książki – samo po nią nie sięgnie. Na początku wystarczy, byśmy pozwolili dziecku poczuć radość słuchania, a potem czytania, wówczas będzie garnęło się do lektury, wyciągało po książkę ręce, domagało się jej każdego dnia. Takie pierwsze lektury oddziałują z niezwykłą siłą, łączą we wspólnocie przeżyć tego, kto czyta, i tego, kto słucha. My, dorośli, na czas lek – tury stajemy się małymi dziećmi, nostalgicznie wracamy do „szczenięcych lat”; oni, mali, czują tę naszą magiczną bliskość, mają w nas oparcie w przeżywaniu lęku o los bohatera, trwogi, gdy zbłądzi pośród krzyżujących się dróg, radości, gdy po trudach zdobędzie nagrodę. To jest pierwsza rola książki: budowanie mostów między pokoleniami, łączenie we wspólnocie przeżyć, śmiechu i wzruszeń.
Dziecko identyfikuje się z bohaterami książki, w ich losy, w wybory, których dokonują, w sceny klęsk i zwycięstw nieświadomie wpisuje własne dylematy, swój własny los. To dlatego lektura kształtuje jego postawę, porządkuje wyobrażenie życia, wprowadza w świat wartości. Książka dziecko pochłania, zawłaszcza je, rzeźbi w procesie lektury. Skutki takich czytelniczych przeżyć trwają długie lata, od – ciskają ślad na całym życiu.
Stare porzekadło głosi, że książka jest najlepszym przyjacielem. Pozwala dziecku zdystansować się wobec własnych doświadczeń, spojrzeć na siebie i swoje życie z daleka, jakby przez odwróconą lornetkę. Widząc problemy innych, ich zmagania z losem, ich ból, cierpienie i radość, ich zawody i porażki, smak klęski, gorycz zawiedzionych przyjaźni, dzieląc radość ich szczęścia – zaczyna rozumieć siebie, własne reakcje, własny smutek, może przezwyciężyć samotność, która niekiedy, zwłaszcza w dzieciństwie i młodości, doskwiera i zadaje ból trudny do zniesienia.
Jakby tych pożytków dziecięcego czytania było mało, nasza współczesność dopisała swoje, nieznane wcześniej. Wiek XXI już jest i najpewniej pozostanie stuleciem milczenia. Język, którym posługujemy się na co dzień, został zredukowany do roli przekaźnika informacji i poleceń. Tymczasem książka operuje słowami, które znaczą, które mają moc, barwę i sens. Czytając lub słuchając czytanej książki, dziecko doświadcza magicznej siły słów, rozwija i wzbogaca własne słownictwo. Krok po kroku ogarnia słowami świat, nazywa szczegóły otaczającej je rzeczywistości. Gdy dziecko potrafi nazywać uczucia, gdy zaczyna rozróżniać stany psychiczne literackich bohaterów, wówczas rozpoznaje je w sobie, potem u osób ze swojego otoczenia. Umiejętność nazywania i akceptowania własnych, niekiedy trudnych emocji, następnie doznań i przeżyć innych ludzi jest bodaj najtrudniejszą sztuką, którą musi opanować młody człowiek, by osiągnąć wewnętrzną dojrzałość.
Książka nie rozwiąże problemów, z którymi zmagamy się w długim, najeżonym kryzysami procesie formowania człowieka od jego najwcześniejszych lat do progu dojrzałości. Nie rozwiąże, ale rozwinie jego inteligencję emocjonalną, dzięki której będzie potrafił rozumieć siebie i innych, wykształci zdolności empatyczne, dzięki którym będzie wrażliwy na potrzeby każdego, rozbudzi wrażliwość i intuicję moralną, za sprawą której będzie odróżniał dobro od zła, otworzy oczy na piękno świata i mądrość człowieka. Pomoże przeprowadzić przez trudne doświadczenia, zachęci do szukania prawdy o sobie i świecie. Rozbudzi wyobraźnię, bez której nawet codzienne czynności, jak choćby gotowanie zupy czy nakrywanie stołu, przeradzają się w automatyzm i banał.
Jeśli dziecko będzie obcowało z pięknymi książkami, takimi, które porywają i zachwycają, które kuszą oryginalnością szaty graficznej, z książkami kunsztownie wydanymi i skłaniającymi do refleksji, wówczas będzie wzrastało w żywiole prawdy, piękna i dobra, bogate wewnętrznie, otwarte, szczęśliwe, zdolne do rozumienia siebie i innych, do wzięcia odpowiedzialności za własne życie i pokierowania nim na miarę rozbudzonych marzeń, pragnień, tęsknot i nadziei.
Prof. Grzegorz Leszczyński
Instytut Książki ul. Zygmunta Wróblewskiego 6 31-148 Kraków www.instytutksiazki.pl
